Фраземи од литературно дело на Краличин во „Фразеолошкото богатство на современата македонска литература“ (2024)

Како жив систем, македонскиот јазик постојано се развива и адаптира под влијание на различни фактори – од глобализацијата до технолошките иновации, а фразеологијата е динамичен аспект кој ја отсликува оваа еволуција. Нови фраземи можат да произлезат од актуелните општествени трендови или популарната култура, што дополнително го обновува речникот и стилот на говорење.

Неодамна излезе од печат книгата „Фразеолошкото богатство на современата македонска литература“ на Лилјана Макаријоска и Бисера Павлеска-Георгиевска која има за цел да истражи и анализира употребата на фраземите во современата македонска литература. Во книгата се разгледуваат различни фразеолошки единици кои се присутни во делата на современите македонски писатели. Овие единици не само што го обогатуваат јазикот, туку и ја рефлектираат културната и социјалната реалност во која живеат авторите. Анализата вклучува примери од различни жанрови и стилови, што овозможува подлабоко разбирање на нивната функција.

Материјалот е систематизиран во различни поглавја врз основа на семантичката припадност на главната или на другите фраземски компоненти, или, пак, врз основа на целокупната семантика на фраземскиот состав. Се обработуваат: соматските, зоонимските, фитонимските фраземи, фраземите со компонента 'боја', фраземите со компонента 'име', фраземите со битова лексика, а како карактеристични поглавја е опфатена фразеологијата во драмското творештво и фразеологијата во литературата за деца. Опфатени се широк опус на литературни дела од бројни македонски познати автори, како од постарата, така и од помладата генерација. Истражување на македонската фразеологија преку творештвото на македонските автори од различни генерации, создавано во еден долг период од 50-тите години на XX век до денес.

Дваесетина фраземи од литературно дело „Последна шанса за втора клапа“ (2023) (ПШВК) на Краличин се дел од анализата на материјалот во неколку поглавја.

Во првото поглавје и обработката на соматските фраземи, кои претствуваат и најбројната група меѓу сиот фразеолошки материјал, се изделуваат голем број примери најмногу со компонентите глава, ум, памет, срце и душа. Во оваа група опфатени се 125 различни соматски компоненти. 

Претставуваме дел од користените соматски фраземи на Краличин кои се предмет на анализа:

1. Душата му се ситни 'чувствува немир': Му се ситнеше душата и мислите му беа подредени како во мелница.

2. Го трга превезот од очите 'почнува јасно да ги гледа работите, му се разјаснува некоја ситуација': Кога се трга превезот од очите, човекот мора да биде свесен за ризикот од загубата на своите убедувања.

3. Зема при срце 'го сфаќа сериозно, се грижи премногу за нешто': Немојте да го земате при срце фактот дека е нарушена вашата меморија.

Во второто поглавје се обработуваат зоонимските фраземи и оваа група мошне често е предмет на интерес во научната литература, анализата на македонските фразеолошки реченици потврдува дека значителен дел од фразеолошкото богаство на овој вид фраземи забележано во современата македонска литература не е лексикографски документиран. Фраземите со зооними се мотивирани од животинските особини, нивниот надворешен изглед, однесување, но и од односот кон човекот, како и односот на човекот кон животните. Во книгата опфатени се 230 зоонимски компоненти.

Претставуваме дел од користените зоонимски фраземи на Краличин кои се предмет на анализа:

4. Гладниот клун на времето 'времето уништува сè': Низ тој свиок на просторот во гладниот клун на времето кога одблизу ја допре смртта, а кога човек се враќа некаде каде што почнал да пропаѓа со мислите.

5. Мислите му летаат како птици 'набрзина му минуваат мисли низ главата': Како одминуваа минутите, врелината на Хана сè повеќе се губеше од неговите мисли, кои како лесни птици летаа кон Лара.

Во третото поглавје се разгледани фраземите со фитонимска компонента, поточно со називи за растенија, нивни делови и образувања од овие називи. Општото значење на фитонимската фразеологија е поврзано со различни аспекти на човечкиот живот и човечките квалитети.

Претставуваме дел од користените фитонимски фраземи на Краличин кои се предмет на анализа:

6. Плод на љубовта 'дете, потомство; нешто што произлегува од чин на љубов': Нејзината долгогодишна вонбрачна врска доживеа неуспех, иако како плод на таа љубов се роди синот Аристос.

7. Влече корен од некаде 'потекнува од некаде, од некое место': Имаа корени што влечеа потекло од Италија, но пресудно за нивниот пријателски однос беше темпераментот што го поседуваа.

Книгата „Фразеолошкото богатство на современата македонска литература“ (2024) во пдф формат е достапна на следниов линк. 

Предмет на анализа во овие три и во останатите погоре споменати поглавја се литературни дела на истакнатите македонски автори, меѓу кои: Видое Подгорец, Ѓорѓи Абаџиев, Ристо Крле, Васил Иљоски, Живко Чинго, Симон Дракул, Ермис Лафазановски, Горан Стефановски, Луан Старова, Драги Михајловски, Владо Малески, Митко Маџунков, Коле Чашуле, Киро Донев, Ката Мисиркова-Руменова, Јадранка Владова, Ташко Георгиевски, Фросина Пармаковска, Јован Стрезовски, Оливера Николова, Иван Чаповски, Славко Јаневски, Стале Попов, Димитар Солев, Иван Точко, Методија Фотев, Божин Павловски, и други.  

Книгата нуди алатки за критичко читање и интерпретација, што може да биде корисно за студенти, истражувачи и љубители на литературата. Оваа книга не само што документира важни аспекти од македонскиот јазик и литература, туку и поттикнува нови размислувања за улогата на фразеологијата во литературното творештво. Со тоа, таа придонесува за развојот на теоријата за фразеологија во контекстот на современата македонска култура.

Линк до онлајн продажба на книгата „Последна шанса за втора клапа“ на Кристина Краличин.